Is de Piramide van Freytag een magische formule die niemand kent waardoor ik naar de top schiet? Nou, nee; best veel artiesten passen dit toe. Denk aan Eminem, Pink Floyd, Queen, Coldplay en Madonna. In elke muziekgenre zit wel een mooi voorbeeld, toch?
Hebben deze artiesten het zelf door dat ze de piramide van Freytag toepassen in de muziek? Misschien wel.. misschien niet… Probeer in ieder geval je voordeel te doen met deze kennis.
Wellicht goed om te weten: veel van deze nummers stammen nog af voor de tijd van Spotify. Toen kochten mensen een plaat. Tegenwoordig is de spanningsboog van de mens een stukje lager. Bij sommige nummers komt de climax pas na een minuut. Nu is het belangrijk voor je inkomen als artiest dat iemand je nummer sowieso 30 seconden luistert zonder te skippen. Ieder tijdperk haar eigen struggles…
Wat is de piramide van Freytag
De piramide van Freytag is een model dat je helpt om meer ‘indruk’ te maken met je verhaal waarbij je tegelijkertijd je luisteraar geboeid houdt. Freytag’s piramide kent de volgende fases:
- Inleiding
- Opbouw
- Climax
- Afbouw
- Conclusie
De Piramide van Freytag slaat niet alleen op muziek, maar ook op boeken en films. Eigenlijk alles wel een beetje wat een verhaal over wil brengen. Sommige passen techniek toe zonder het door te hebben en andere spelen hier juist bewust op in.
In de bovenstaande video’s legt ‘Stream English’ de werking van de piramide van Freytag uit in de muziek. Een plot werkt zich op naar een climax en bouwt zich langzaam af. Bekijk deze video, want dit in combinatie met de tekst uit dit artikel zorgt ervoor dat jij het beter zult onthouden. Deze video zit sterk in elkaar en is to-the-point.
De voordelen van deze structuur
Muziek is een krachtige tool voor het overbrengen van emoties. In 2022 is er onderzoek gedaan naar het verband tussen muziek en empathie. Zo leren we elkaar beter te begrijpen door middel van muziek. Wat heeft dit te maken met de piramide van Freytag hoor ik je denken?
Een verhaal heeft altijd een begin en een eind – dat is logisch. Nu is er een soort structuur en opbouw die je kan toepassen, zodat de luisteraar meer betrokken is bij je verhaal. Zo maak je het ‘gemakkelijker’ voor de luisteraar om zich verbonden te voelen met je muziek. Het vergroot de emotionele impact van je nummer.
In best wel veel nummers zie je deze structuur terug komen. Enkele voorbeelden van de structuur van Freytag behandelen we een stukje verder in dit artikel.
De geschiedenis van Freytag
De geschiedenis van de Piramide van Freytag gaat meer dan 150 jaar terug. Gustav Freytag schreef realisticshe novels over de verdiensten van de middelklasse. Dat ging vaak gepaard met een vleugje comedy. Een bekent stuk van hem was ‘Die Brautfahrt‘ in 1844. Zo’n 20 jaar later analyseerde hij drama en probeerde hij hier een patroon in te vinden. Hierin slaagde hij en daarover heeft hij een boek geschreven.
Het boek: Die Technik des Dramas auf 1863
In 1863 publiceert de Duitse schrijver Gustav Freytag het boek: ‘Die Technik des Dramas’ – ofwel ‘De techniek van het drama’. Hierin analyseerde Freytag de typische opbouw van een dramatische verhaallijn. Hier werd de welbekende piramide geboren.
Hou je je aan deze structuur dan zal je spanning en emotionele impact van je verhaal versterken. Van introductie tot het conflict naar de uiteindelijke conclusie – ofwel de ‘ontknoping’. Gaaf is dat de Piramide van Freytag wordt nog steeds veel wordt gebruikt. Bijvoorbeeld bij literaire analyse en creatief schrijven.
Voorbeelden van de structuur van Freytag in hedendaagse muziek
Hieronder staan een aantal voorbeelden van muzieknummers die de piramide van Freytag toepassen in de muziek. Toen ik zelf wat (voor)onderzoek deed naar het zien van deze structuur in de nummers begon ik er al snel een soort patroon in te zien. Hieronder staan vijf nummers uitgewerkt. Als jij deze alle vijf even goed doorleest zal je – net als ik – denken; oké stop maar, nu snap ik het wel!
Voor mij is dat missie geslaagd.
1: Queen – Bohemian Rhapsody
De inleiding van Bohemian Rhapsody begint met een langzame en mysterieuze intro. Dit wordt ondersteunt met de piano en stemharmonieën. Dit zet de toon en de basis voor het nummer (1:20). Daarna vloeit het nummer over naar de opbouw.
Deze begint wanneer de zang en het instrumentale geleidelijk intensiever worden. Dit transformeert door naar de eerste climax met de overgang naar het ‘Galileo’ stukje (3:10). Uit de YouTube statistieken zie je ook dat dit stukje het vaakst opnieuw wordt afgespeeld.
Daarna wordt de afbouw geïntroduceerd (4:09). Hier zie je dat de intensiteit van het nummer geleidelijk afneemt en langzaam terugkerend naar de rustige piano introductie. Het nummer sluit af met een kalme conclusie waarbij wij als luisteraars even de ruimte krijgen om spreekwoordelijk bij te komen van deze emotionele reis (5:08).
2: Pink Floyd – Comfortably Numb
Comfortably Numb is één van de nummers die voor mij tijdloos is en mij raakt. De inleiding van dit nummer begint op rustige en langzame wijze. Een beetje gitaar, rustige drums en wat relaxte vocals. Dit zet een beetje de toon voor het hele nummer.
Iets verder in het nummer komt de opbouw waar langzaam meer instrumenten naar voren komen (0:53). Hier merk je dat ze langzaam de opbouw maken naar de climax.
De climax kickt in wanneer je de gitaarsolo hoort (2:04). Hier bereikt de muziek haar hoogtepunt. Dit virtuoze gitaarspel wordt subtiel ondersteund met krachtige akkoordprogressies. Wat was dat toch een mooie tijd. De afbouw van het nummer neemt het over wanneer het nummer weer langzaam tot rust komt (2:47).
Het krijgt weer een beetje dezelfde vibe als het intro. Het nummer eindigt met een vredige en kalme conclusie – ook weer om even bij te komen van deze muzikale reis. Dit maal niet van Queen, maar van Pink Floyd (4:24). Hoewel het nummer van Queen vaak opnieuw werd afgespeeld in de climax is dit bij dit nummer van Pink Floyd juist in de conclusie.
3: Madonna – Like a Prayer
Waar het nummer van Queen en Pink Floyd wat rustiger begonnen, start Like a Prayer van Madonna een wat krachtigere introductie. Hierin worden de vocals van haar ondersteunt door een opzwepende beat en gospelachtige backing. Dit zorgt voor een wat energiekere vibe.
De opbouw start tijdens het couplet. Daar worden wij als luisteraar meegenomen in haar verhaal en de emoties die daarbij komen. De climax start bij het refrein van het nummer (1:34). Madonna’s stem wordt wat krachtiger en ook de akkoorden passen zich hierop aan.
De afbouw van het nummer start wanneer de muziek wat meer haar rust pakt (1:50). Hier switched het nummer een beetje heen en weer van climax naar afbouw. Dit gaat door totdat de muziek wat meer tot rust komt. Op het eind komt de conclusie en is er wat ademruimte voor de luisteraar om de boodschap van het nummer te beseffen (4:04).
4: Coldplay – Viva La Vida
Ook dit is een unieke inleiding. Het intro deuntje van Viva La Vida is ééntje die bijna iedereen wel herkend. Het begint met een energieke introductie die wordt ondersteunt door strijkers en pompeuze akkoorden. Ook dit legt weer de basis voor het rest van het nummer en wat er komen gaat.
De opbouw begint wanneer er meer instrumenten worden toegevoegd samen met wat vocals (0:35). Nu begint het nummer langzamerhand intenser te worden. De climax start tijdens het refrein (1:10). Hier begint de muziek intenser te worden en wordt je als luisteraar volledig meegenomen in zijn energie.
Het nummer begint met de afbouw wanneer de muziek geleidelijk tot rust komt (2:48). Chris Martin (Coldplay) zijn stem wordt kalmer en als luisteraar worden we weer langzaam voorbereid op het einde van het nummer. Voordat de conclusie inkickt gooit hij eerst het krachtige refrein in het nummer. Daarna verdwijnt langzamerhand de energie en vallen onder andere de strijkinstrumenten weg (3:37).
5: Eminem – Lose Yourself
Het nummer Lose Yourself van Eminem begint kalm en vredig. Je zou denken dat dit de inleiding is, maar dat is het niet; het stukje dat wordt ondersteunt met een intense beat en krachtige akkoorden – waar een soort van gespannen sfeer wordt gecreëerd – is de inleiding (0:31).
De opbouw neemt het over wanneer Eminem krachtig begint te rappen en de ritme complexer begint te worden (0:55). Het refrein is het teken dat de climax is begonnen (1:39). Hier komt het nummer tot het hoogtepunt en wordt de rapper ondersteunt met doordringende akkoorden.
De afbouw begint na de climax waar de muziek wat meer tot rust komt (3:09). Hier wordt de luisteraar voorbereid op het einde van het nummer. Het nummer bereikt de conclusie met een sterke laatste boodschap die je iets meegeven door je aan het denken te zetten (4:40).
De Piramide van Freytag toepassen in je eigen muziek
Wellicht is het al een stuk duidelijker geworden hoe je de piramide van Freytag kan toepassen in je muziek. Niet alleen in je songteksten, maar ook in de beat. Muziek is natuurlijk een harmonie. Laten we eens stap voor stap kijken hoe we de Piramide van Freytag zouden kunnen toepassen.
Laten we eens kijken of we het zelf kunnen doen? Misschien is het handig om een pen en papier te pakken – please niet op je computer of telefoon – en de piramide van Freytag eens uit te tekenen. Zelf maakte ik altijd eerst een mindmap met in het midden de boodschap die ik wilde delen. Helaas kende ik de Piramide van Freytag in 2020 nog niet.
Als je je hoofd hebt leeggemaakt op het papiertje kan je beginnen met het krijgen van structuur in je breindump. Daarna kan je het een beetje logisch opdelen en verdelen onder de juiste kolom van de piramide van Freytag. Laten we eens bij het begin beginnen. Niet per se op songtekst niveau, maar op algeheel niveau. Dus ook voor de producer.
Stap 1: de inleiding
Start met het introduceren van je thema. Meestal doe je dit op een rustige manier. Belangrijk is dat je de toon zet voor je hele nummer met de inleiding. Enkele artiesten slagen erin om het opeens helemaal om te gooien, maar vaak voelt het dan dat het net niet lekker op elkaar aansluit.
Als dat gebeurt verlies je direct de kracht van de Piramide van Freytag. Keep in mind dat jij je luisteraar dus voorbereidt op wat er gaat komen.
Stap 2: de opbouw
Je begint de opbouw door geleidelijk maar zeker wat meer variatie toe te voegen aan je muziekstuk. Denk aan nieuwe instrumenten of de intensiteit langzaam wat te verhogen. Zo creëer je spanning wat ervoor zorgt dat je de interesse van je luisteraar vasthoudt.
Sta 3: de climax
De climax is niet alleen het hoogtepunt van je track, maar ook het hoogtepunt van je spanning/emotie/intensiteit. Dit kan je versterken door je nummer te ondersteunen met krachtige akkoordprogressies
Vroeger toen ik jong was (*kuch*) werken indrukwekkende solo’s ook erg goed. Alleen twijfel ik daar nu over, omdat de concentratiespan van een tiener wat lager is dan vroeger. Platformen als TikTok hebben video’s van gemiddeld 15 seconden. Wij denken dat die jouw gitaarsolo van 30 seconden niet zozeer kunnen waarderen.
Stap 4: de afbouw
Na de climax laat je de spanning langzamerhand afnemen, zodat je wat ruimte creëert voor een rustige overgang naar het einde van je nummer. Dit is dan ook het moment om wat eenvoudigere melodieën of akkoorden te gebruiken en je dynamiek wat te verminderen. Sommige beats zetten hier zelfs een wat langzamer tempo in.
Stap 5: de conclusie
Het is belangrijk dat je je nummer afsluit met het juiste gevoel voor je luisteraar. Zo kan je in de muziek terugkeren naar je oorspronkelijke thema of motief – een beetje wat je ook bent begonnen in de inleiding. Hier kan je je track ook afsluiten met een krachtig slotakkoord en wat inspirerende laatste woorden. Dit alles zorgt ervoor dat je een emotie triggert bij je luisteraar. De Piramide van Freytag is een krachtig model.